Uitgebreide geschiedenis

1929 - 1939

1929 – De eerste Zeppelin met 37 bemanningleden en 16 passagiers aan boord vliegt de wereld rond met slechts 3 tussenstops en in een recordtijd van 21 dagen 7u en 26 min. De jonge reporter Kuifje verschijnt ten tonele. Hollywood reikt z'n eerste Oscars uit. De éénogige, spinazie-etende zeeman Popeye debuteert met z'n onafscheidelijke blik ijzerhoudende groente in de hand. Al Capone heeft Chicago in zijn macht en brengt er een nooit geziene misdaadgolf op gang. Wall Street crasht wanneer paniekerige investeerders op één enkele dag meer dan 13 miljoen aandelen verkopen. Een wereldwijde depressie is het gevolg.

Voor een aantal studenten van de BIZONDERE en HOOGERE SCHOOL voor TECHNISCHE INGENIEURS - in de volksmond "den technik" genaamd - is dit alles de-ver-van-mijn-bed-show. In Mechelen, aan de Liersche Steenweg 49, zijn Lode Vergauwen, Jozef Geens, Henri Dopéré, Jules De Weerdt en Leon De Beukelaer met serieuze dingen bezig ... Lode schrijft wereldgeschiedenis in Vlaanderenland wanneer hij er in maart 1930, de KATHOLIEKE VLAAMSCHE HOOGSTUDENTENBOND DE WESP opricht, de eerste studentenkring van Mechelen en verre omstreken.

De oprichting van die Katholieke Vlaamsche HoogstudentenBond De Wesp - wat staat voor Westenschap en Spel - liep niet van een leien dakje. In eerste instantie keurde toenmalig directeur, Kannunik De Nayer, het initiatief radicaal af zodat de eerste activiteiten noodgedwongen klandestien moesten worden gehouden. Meer nog, als stichter en zeer mondig Vlaamsgezind studentenleider kreeg Lode Vergauwen ook ettelijke vermaningen te slikken. Die gaf gelukkig niet af en na een welles-nietes-strijd kwam er een oplossing uit de bus in de vorm van een compromis. Hoogstudentengilde DE WESP mocht bestaan op voorwaarde dat er naast het gewoon studentikoos vertier annex bier, ook een waaier aan 'activiteiten ter bevordering van de studie" werden georganiseerd. En die activiteiten kwamen er in de vorm van culturele uitstappen, fabrieksbezoeken, spreekbeurten, lezingen, geldomhalingen en/of daadwerkelijke hulpverlening aan de armen, ... Geleidelijkaan normaliseerde zich dan ook de verhouding tussen Hoogstudentenbond DE WESP en zijn commilitones enerzijds en het establishment op De Nayer anderzijds en zou onze club zijn werking ononderbroken kunnen voortzetten.

Op de bovenstaande foto uit 1931 zitten v.l.n.r. Henri Dopéré, Jules De Weerdt , Leon De Beukelaer en uiterst rechts onze stichter Lode Vergauwen. Met dank aan zijn kleinzoon Tom Vergauwen.

Lode zou DE WESP leiden gedurende twee jaar om vervolgens zijn praesesfunctie over te dragen aan zijn jongere broer Pol die overleed in 1979. Lode stierf vijf jaar later, op 21 mei 1984 aan de gevolgen van kanker. Hij werd 74.

Alle documenten uit de beginperiode van DE WESP, o.a. van de officiële oprichting, de eerste statuten, de namenlijst van de eerste commilitones, ... zijn helaas verloren gegaan. Nergens in het archief is ook maar enig spoor terug te vinden van één of ander geschreven of gedrukt document, niet uit 1929, noch uit 1930. Het enige wat gelukkig wel bewaard is gebleven, is een tekening met initialen A.C. Volgens de overlevering zou dit het enige echte, echte, authentieke en bijzonder artistieke doopdiploma zijn van in 1929, dat nieuwbakken schachten in vroegere tijden in ontvangst mochten nemen na het succesvol voltooien van hunnen Doop.

Het op één na oudste document in het archief is van 1931. Het gaat om een drukwerk, gericht aan de Heer Jozef Geens en voormalig secretaris van DE WESP, waarmee alle ereleden en oudleden officiëel uitgenodigd werden op het jaarlijkse feestmaal van de overkoepelende Katholieke Vlaamsche Hoogstudentenbond van Mechelen. Kostprijs voor deelname : een prijzige 30 Belgische franken, wijn niet inbegrepen.

Ook in de dertiger jaren was studeren al een veel(h)eisende bezigheid. De boog kon immers niet altijd gespannen staan en om de clubkas wat te spijzen organiseerden de Wespskes - zoals onze comilitones zichzelf toen noemden - tal van “schoone initiatieven”. Café Saaz en Spijshuis Memlinc, dat zich bevond “Onder den Toren 12, op den hoek der Groote Markt” was mogelijk de allereerste thuisbasis van de WESP. Enig minpunt, het uithangen van spandoeken werd categoriek verboden door het Mechelse stadsbestuur.

Handgeschreven brief uit 1933 van onze allereerste Praesis Lode Vergauwen om hem en zijn broer Pol (praesis '31 - '32) te verontschuldigen voor hun afwezigheid op een feestmaal, als gevolg van het overlijden van hun vader

Verenigd in de Katholieke Vlaamsche Hoogstudentenbond van Mechelen brachten De WESP en ANTIGONIA in 1932 samen de “Gildegalm” uit, een studentikoos maandblad ten bewijze van de “ernst en de hoogstaande Katholieke-Vlaamsche en Cultureele Werking van de studentenbond”. En meer dan waarschijnlijk ook om op een goed blaadje te staan bij de heer directeur-kannunik De Nayer. Prijs voor een jaarabonnement : 15 Fr.

In een opmerkelijke brief van 3 juni '32, geadresseerd aan de voorzitster van de Katholieke Meisjesbond "Voor Eigen Schoon", wordt geopperd om de naam van Hoogstudentengilde DE WESP "te laten verdwijnen en te vervangen door een andere. Te gelijk zou de club een heel ander doel nastreven en op nieuwen voet georganiseerd worden. Zonder evenwel de Vlaamsche Katholieke basis te verloochenen, zou de studentenbond voortaan als 'studiekring' ingericht worden". Zo staat er letterlijk te lezen. Een rede hiervoor wordt niet gegeven. Interessant is ook dat in deze brief alle namen van het toenmalige bestuur vermeld worden. Niets in het archief wijst er op dat de naamsverandering, noch de reorganisatie is doorgevoerd. Integendeel, bij aanvang van het volgende academiejaar werden alle brieven zelfs voorzien van een officiële hoofding, met vermelding "De WESP - Katholieke Vlaamsche Studentenclub - Hoogere technische School van Mechelen" .

Op aanzegging van toenmalig Directeur-Kanunnik De Nayer werden typisch studentikoos vertier en ludieke verbroederingen op regelmatige tijdstippen afgewisseld met o.a. educatieve filmavonden, diners, vieringen allerhande en boeiende en minder boeiende spreekbeurten en lezingen. Tijdens het academiejaar 1934-35 was de kers op de taart een heuse “vliegtocht, waar alle leden en sommigen der eereleden hunne luchtdoop hebben ontvangen”.

In die vooroorlogse periode was de Vlaamse beweging al lang niet meer te stuiten. Elke brief of uitnodiging werd steevast besloten met “Vlaamsche groeten” of "een stevige Vlaamsche klauw". Op zowat iedere samenkomst of viering werd rechtstaand en uit volle borst de “Vlaamsche Leeuw” gezongen. De wet op de vernederlandsing van de R.U.Gent mocht dan al acht jaar oud zijn, het was pas bij de opening van het academiejaar 1930 - 1931 dat ze pas echt van kracht werd. Uiterst plichtbewust en bulkend van enthousiasme steunden de Wespers “de Vlaamsche Strijd ter vervlaamsching van het openbaar leven te Mechelen” . Supergemotiveerd en gewapend met vaandels, toeters en bellen trokken ze zelfs richting Brussel om er deel te nemen aan “de Grote Vlaamsche betooging van 31 Maart 1935”. Of het tot een treffen kwam met de gendarmen is niet geweten ...

Hendrik Conscience mocht het Vlaamse volk dan al hebben leren lezen, feit is dat de Wespers van weleer de Mechelse bourgeoisie hebben geleerd dat er niet te spotten viel met de Vlaamse boerkes. Nooit of te nimmer zijn de Wespers “tekort geschoten in hunne Vlaamsche Plichten !” Zonder enige twijfel hebben ze hun steentje bijgedragen in het verzet tegen de franstalige hegemonie in Vlaanderen en tegen het gebruik van de taal van Molière in het openbaar leven. Zoveel is zeker bij het lezen van onderstaand document.

Hoe de Wespers hun medecommilitones Vlaams leerden spreken

De "Groote Vlaamsche Betooging" van 31 maart 1935 werd grondig voorbereid

Opgegroeid in de christelijke traditie, met christelijke normen en waarden, hadden de Wespers ook oog voor de sociaal minder bedeelden. Al waren de meesten onder hen zonen van kapitaalkrachtige ouders, hun hart zat duidelijk op de goede plaats. Naast collectes - ten voordele van de eigenste clubkas - , organiseerde de WESP, samen met Antigonia, jaarlijks een soort Revue “ten zedelijken steun aan de eigen vereniging en ten stoffelijken steun aan de liefdadige instellingen welke van de opbrengst genieten”.

Openingsrede van de Praesies bij de opvoering van het toneelstuk "Op Afbetaling" in zaal "Volksbelang", op maandag 11 februari 1935.

Voorts werden er ‘verre' reizen georganiseerd. In 1932 trokken de Wespers richting Alsace, in 1939 reisden ze zelfs naar Lille - Rijsel voor de Vlamingen - én bezochten ze daarenboven nog de jaarbeurs in Utrecht, in luxe-autocar nog wel!

Voor de “algeheele ontwikkeling” werd er – naast cultuur – ook volop aandacht besteed aan het andere geslacht. Door het hoge testosterongehalte der Wespers, ontbrak 'Voor Eigen Schoon', de “deftige katholieke Vlaamsche Meisjesbond”, op geen enkele dans- en toneelavond. Vis versa natuurlijk ook niet.

Welbeschouwd waren de jaren 1929 - 1939 vruchtbare jaren, op elk gebied ...

1939 – Na Oostenrijk bezet het Duitse leger Tsjechoslowakije en wordt ook Polen onder de voet gelopen. In België komen ondertussen de eerste gevluchte Joden aan. Op 3 september brengt de Britse premier Chamberlain de angstige natie ervan op de hoogte dat Groot-Brittannië in oorlog is. Een paar uur later verklaart ook Frankrijk de oorlog aan Duitsland. De geallieerden uit 1914 staan opnieuw zij aan zij om slag te leveren tegen de aartsvijand. Terwijl de Duitse U-boten 60.000 ton Britse schepen tot zinken brengen, worden in ons land alle gezonde mannnen gemobiliseerd. Ook (oud-)Wespers. Hoe het onze commilitones verging in die vreselijke jaren leest u in...

1940 - 1945

1940 – De vijfjarige Dalai Lama wordt ingezworen als geestelijke leider van Tibet. Walt Disney brengt Pinocchio en Fantasia uit. Een Brits bedrijf ontwikkelt een elektrische kabel die magnetische mijnen tot ontploffing kan brengen. Vier Franse schoolkinderen en hun hond vinden in de Dordogne een prehistorische grot waarvan de wanden beschilderd zijn met 15.000 jaar oud jachttaferelen. Ingenieur Pabst ontwerpt voor het Amerikaanse leger een militaire lichtgewicht-jeep. In Groot-Brittannië wordt Winston Churchill premier en in de VS wordt Franklin D. Roosevelt met een verpletterende meerderheid voor een derde ambtstermijn herkozen.

Op 10 mei laat von Ribbentrop, de Duitse Minister van Buitenlandse Zaken zowel de Nederlandse als de Belgische gezant weten dat hun landsgrenzen zijn overschreden. Compleet verrast door Hitlers troepen, capituleren beide landen. Een paar weken later wappert de Swastika-vlag ook aan de Eiffeltoren en komt Rommel met zijnberuchte tankdivisie aan in Noord-Afrika. Goerings bommenwerpers, geëscorteerd door hele zwermen gevechtsvliegtuigen, leveren Slag om Engeland. De oorlog is in volle hevigheid losgebarsten. Overal ter wereld worden grijze maatpakken ingeruild door kaki legertenue en worden potloden en pennen vervangen door machinegeweren ...

Dat de tweede wereldoorlog een extreem hoge tol heeft geëist aan mensenlevens en ook een immense materiële schade heeft veroorzaakt, is gemeengoed. Maar wat niemand weet is dat ook de Wespers in de klappen hebben gedeeld. Hun lotgevallen zijn moeilijk te achterhalen aangezien er slecht 13 WESP-documenten de oorlog hebben overleefd. Twaalf uit de jaren '43-'44-'45 en slechts één enkele brief uit 1940. Van '41 en '42 is helemaal niks geweten want ...

Eind 1944, toen de V1's massaal over ons land vlogen richting Engeland, ging het hier en daar wel eens goed fout. Zo ook boven Mechelen waar één zo'n vliegende bom het liet afweten en alle archiefstukken vernietigde die toendertijd ten huize lagen van praeses Roger Deramée in de Herreynsstraat 18.

Deze catastrofe had desastreuse gevolgen voor De Wesp. Alle briefwisseling, uitnodigingen, verslagen, clichés, affiches, studentenliederen, etc. die praeses Roger thuis liggen had werden in de as gelegd. En niet alleen dat ... Ook alle adresgegevens van oud-wespers, ere-leden, sympathisanten, notabelen, ... waren de Wespers kwijt. Zo lezen we althans in bovenstaande brief van voormalig secretaris Tony Vandermeiren, gedateerd 4 oktober 1947.

Alles, maar dan ook alles kwijt ... Duizend bommen en granaten ... en slechts één enkele V-1 ... Het was rampspoed en tegenslag alom !!! Dat de Wespers in die dagen in zak en as zaten, zal wel niemand verwonderen. Maar wie onze commilitones kent weet dat die nooit ofte nimmer bij-de-pakken-blijven-zitters zijn geweest, noch doemdenkers of kniezers. Integendeel.

De vernieling van het archief had tot gevolg dat het contact tussen de club en haar oud-leden praktisch geheel werd verbroken. En dat bleef zo gedurende enkele jaren tot de Wespers van '47-'48 in overdrive gingen en resoluut ‘operatie rescue' lanceerden. Alle nog gekende oud-Wespers, sympathisanten en instanties werden aanschreven met de vraag om het adressenbestand te helpen restaureren en zodoende de verloren gegane contacten opnieuw te herstellen.

En de respons ... die kwam er spontaan van ondermeer van oud-wespers Joost van Gilse en Tony Vandermeiren, de oud-secretaris van De Nayer Piet Van Hoof, het V.T.I.M. oftewel het Vlaams Technisch Instituut van Mechelen en vele naamloze onbekenden, al dan niet (oud-)Wespers.

Eén iemand bezorgde het toenmalig praesidium een handgeschreven adressenlijst met daarop maar liefst 944 namen (en dat is geen typfout) en adressen van oud-Wespers, ereleden, docenten, sympathisanten en andere belangrijke personaliteiten ... met tafelschikking nog wel! Volgens de hieraan-vast-gepaperclipte krabbel werd die destijds opgemaakt voor een bal in Zaal Alcazar'* in ofwel 1941 of 1942. Dat beduidend hoog aantal genodigden vertelt wel iets over het belang van De Wesp alsook over de gedrevenheid en het grandioze organisatietalent van zijn commilitones.

Een brief uit 1947, geschreven door oud-Wesper P. Vanacker, leert ons dat de Wespers van '40- 45 muzikaal getalenteerd waren en rasechte vocalisten in hun rangen telden. De 2 platen waarvan sprake die gedurende den oorlog werden opgenomen te Brussel in de Galerie Anspach*, ééntje van diameter 30 cm met als solist een zekere W. Trommelmans en getiteld ‘Ouwe taaie', het andere van diameter 29 cm met daarop ‘Het lied van de Wesp', prijs respectievelijk 110 en 75 franken zijn jammerlijk genoeg niet bewaard gebleven. Maar wie weet, misschien komen ze ooit nog wel eens boven water of van onder het stof.

Dat het clubleven floreerde in de oorlogsjaren en dat de Wespers van '40-'45 destijds ook al veel straffe toeren uitstaken, is te achterhalen uit brieven van oud-Wesper Jan Bakkers bijgenaamd de Jan van Maaseik, alias de praeses-machinist van het academiejaar '42-'43. Mijmerend, goede raad gevend en vol heimwee herinneringen ophalend uit zijn goeie ouwe tijd, schreef hij in de zomer van 1948 drie brieven naar het thuisfront vanuit zijn stek in de Congo Belge.

Daaruit blijkt overduidelijk dat de Wespers van tijdens den oorlog, het 2de gebod ‘Gij zult de dorstigen laven' stevig in hun achterhoofd verankerd hadden én dat ze die zaligheid dan ook strikt naleefden. Veel opzij zetten en vele roemers bier en geestverheffende dranken naar binnen zabberenwas toendertijd – ook al – één van de hoofdactiviteiten van het studentenleven. Anders dan nu bezochten ze gemiddeld 5 a 6 brouwerijen per jaar (al werd hun soms ook weleens de toegang geweigerd) en was er bij iedere clubbijeenkomst telkenmale een rondje op kosten van de kas. Hallooo zeg, moet er nog bier zijn ...

Meer nog, de uitdrukking trouweloze tomaat zoals de Jan door een van zijn vroegere (Vlaamse) liefjes werd genoemd, laat vermoeden dat de Wespers toen – ook al – voze mannekes waren die op seksueel vlak een serieuze reputatie hadden opgebouwd en 'er‘ stevig invlogen. En dat doet onze huidige reputatie van harteloze, ontrouwe rokkenjagers alle eer aan, hoewel die ene uitzondering hier ook weeral de regel bevestigd. Verleiden en versieren is immers steeds een doel in het leven van de Wespers.

Naast de gebruikelijke studentikoze ontspanning zoals o.a. cantussen, dansfeesten en galabals verzorgde de WESP ook de technische ontwikkeling van haar commilitones. Tijdens de oorlogsjaren brachten de Wespers, samen met een aantal professoren, meer dan eens een bezoek aan o.a. het Arsenaal van Mechelen*, de staatswerkhuizen van de Belgische Spoorwegen, echter niet zonder eerst officieel toestemming te vragen én te krijgen van “Den Heer Duitschen Werkdirector” (zie hiernaast) .

Tijdens de jaren '40-‘45 werden er massal collectes georganiseerd, voedsel bedeeld en fondsen verzameld voor o.a. de vele oorlogsslachtoffers en mensen die have en goed verloren hadden. Voor de Wespers van tijdens den oorlog, was geen inspanning te veel om die massa noodlijdenden een helpende hand te reiken. Goedhartig en meedogend als ze waren, kenden ze hunne plichten verleenden ze als vanzelfsprekend hunne volledige medewerking aan meerdere goede doelen (lees hiernaast).

Zo slaagde De WESP er in 1943 ondermeer in voor ondermeer de geteisterden van Antwerpen om niet alleen drie vrachtwagen te vullen met meubelen, kleren en huisgerief, maar bovendien ook nog eens 7.690 franken te collecteren via een deur-aan-deur-verkoop van steunbons. Een zeer prijzenswaardig feit, dat zeker niet onopgemerkt voorbij ging aan het Mechels stadsbestuur en zelfs de pers haalde.

De Wespers van tijdens den oorlog ... Niet toevallig de Wespers ...

1945 – De gealliëerden zijn de overwinning nabij. Half februari leggen 800 Britse lancaster-vliegtuigen en 300 Amerikaanse ‘Flying fortresses' op één nacht heel Dresden plat. Het aantal dodelijke slachtoffers wordt geraamd op 400.000. Tien weken later, op 30 april pleegt Hitler zelfmoord in een bunker onder de Rijkskanselarij. Diezelfde dag bevrijden de geallieerden Buchenwald en ontdekken er de verschrikkelijke waarheid over Hitlers ‘Endlösungs-politiek'. Op 4 mei geven de eerste Duitse strijdkrachten zich over aan veldmaarschalk Montgommery. Drie dagen later, in een schooltje in het Franse Reims, wordt de definitieve en onvoorwaardelijke overgave van het Duitse opperbevel aan de geallieerden getekend. Op 8 mei 1945 – V-Day – viert Europa feest.

Tot slot nog even dit meegeven :

• Roger Demarée, praeses 1943-1944 en 1944-1945 is tientallen jaren na de oorlog de grote directeur geworden van het Casino van Oostende en in die functie werd hij zelfs ere-lid van de WESP.

• Ter verduidelijking, voor alle geboren en getogen Mechelaars én geinteresseerden : vóór en tijdens ‘den oorlog' was Zaal Alcazar “een groote danszaal met orkest”, later werd het de “cinemazaal Eldorado” . Vandaag is er de kledingzaak H&M gevestigd.

• Het Arsenaal dat de Wespers bezochten zijn nu nog steeds de staatswerkhuizen van de spoorwegen in Mechelen en bevinden zich rechts aan het begin van de Leuvensesteenweg.

• Voor diegenen die enigzins vertrouwd zijn met onze hoofdstad, de “Galerie Anspach” was ooit – samen met de “Bon Marché” en de “Innovation” één van de chiqueste warenhuizen dat ons landje rijk was. Gelegen in hartje Brussel, aan de Anspachlaan, in het verlengde van de Nieuwstraat en nabij het Beursplein, is er vandaag het Anspach-Center gevestigd met o.a. een groot shoppingcenter, het Brussels casino, musea, en weet ik nog wat van dies meer.